W środę 14 października weszły w życie przepisy dostosowujące ustawę o transporcie kolejowym do dyrektywy 2016/797 w zakresie jednostek oceniających zgodność. Ustawa zawiera przepisy przejściowe, które mają umożliwiać jednostkom zdobycie właściwych uprawnień bez powodowania perturbacji w procesach oceny będących w toku. Jednak krajowe przepisy przejściowe należy czytać z uwzględnieniem mającego pierwszeństwo prawa Unii Europejskiej. 31 października 2020 r. w Polsce wchodzą w życie bezpośrednio stosowane przepisy, będące częścią filara technicznego IV pakietu kolejowego.
W obecnym stanie prawnym do oceny zgodności z krajowymi przepisami technicznymi w Polsce uprawnione są te same jednostki co do oceny technicznych specyfikacji interoperacyjności (TSI), czyli jednostki notyfikowane (w niektórych przypadkach na podstawie § 6 rozporządzenia ws. interoperacyjności, a w niektórych przypadkach na podstawie ujęcia w wykazie stanowiącym załącznik nr 5 do tego rozporządzenia) .
Nowe regulacje prawne przewidują, że jednostki notyfikowane będą uprawnione wyłącznie do przeprowadzania ocen podsystemów, pojazdów i składników interoperacyjności na zgodność z TSI. Natomiast w każdym przypadku oceny podsystemu, czy pojazdu kolejowego na zgodność z przepisami krajowymi, ocenę tę przeprowadzać będzie jednostka, która posiada kompetencje zweryfikowane w odrębnym procesie (jednostka wyznaczona).
Przepisy przejściowe ustawy zmieniającej zapewniają:
- zastosowanie dotychczasowych zasad oceny zgodności z krajowymi przepisami technicznymi do ocen rozpoczętych i niezakończonych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej (art. 3 ustawy zmieniającej);
- umożliwienie podmiotom uprawnionym i jednostkom notyfikowanym przeprowadzania oceny zgodności podsystemów na zgodność z krajowymi przepisami technicznymi, do czasu wyznaczenia przez Prezesa UTK podmiotów do wykonywania zadań jednostki wyznaczonej. Pozwala to na zachowanie ciągłości funkcjonowania tych jednostek w obszarze oceny na zgodność z krajowymi przepisami technicznymi (art. 2 ustawy zmieniającej).
Przy czym art. 2 ustawy zmieniającej nie należy intepretować w ten sposób, że wraz z wyznaczeniem pierwszej jednostki, pozostałe tracą uprawnienia w zakresie oceny na zgodność z krajowymi przepisami technicznymi. Każda notyfikowana przez Prezesa UTK na podstawie art. 25i ustawy o transporcie kolejowym jednostka, może wykonywać tę ocenę do dnia jej wyznaczenia przez Prezesa UTK.
Poniżej przedstawiamy zestawienie zastosowania krajowych przepisów przejściowych z uwzględnieniem zmian wynikających z wejścia w życie 31 października 2020 r. bezpośrednio stosowanych przepisów rozporządzenia 250/2019 i rozporządzenia 545/2018. Przedstawione wyjaśnienia pozostają aktualne do czasu transpozycji pozostałej części dyrektywy 2016/797. Wskazówki zostały sformułowane odrębnie dla każdego procesu, który dotknięty jest zmianami.
1. Ocena pojazdu niezgodnego z TSI w toku w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej:
1.1. Certyfikat weryfikacji pojazdu kolejowego niezgodnego z TSI został wydany.
Zezwolenie w takim przypadku nie zostanie wydane do 30 października 2020 r. Wnioskodawca powinien ponownie wystąpić do podmiotu uprawnionego działającego jako jednostka wyznaczona na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej i uzyskać certyfikat weryfikacji na zgodność z przepisami krajowymi zgodnie z rozporządzeniem 250/2019.
Ocena zgodności z przepisami krajowymi powinna zostać przeprowadzona na podstawie wybranego modułu z decyzji 768/2008 (zgodnie z art. 24 ust. 5 dyrektywy 2016/797), przy czym certyfikat weryfikacji powinien zostać wydany po 30 października 2020 r. Procedura uzyskania zezwolenia dla takiego pojazdu odbędzie się zgodnie z rozporządzeniem 545/2018 poprzez OSS .
1.2. Certyfikat weryfikacji pojazdu kolejowego niezgodnego z TSI nie został wydany.
W takim przypadku, podmiot uprawniony, działający jako jednostka wyznaczona na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej, powinien zmienić moduł oceny z modułu z rozporządzenia ws. interoperacyjności na wybrany moduł z decyzji 768/2008. Do oceny zgodności mogą zostać wykorzystane dokonane już sprawdzenia, przy czym certyfikat weryfikacji na zgodność z przepisami krajowymi powinien zostać wydany po 30 października 2020 r., zgodnie z rozporządzeniem 250/2019.
W przypadku wydania certyfikatu pojazdu niezgodnego z TSI między wejściem w życie ustawy zmieniającej a 31 października 2020 r., zajdzie konieczność ponowienia oceny jak w pkt 1.1., ponieważ nie będzie możliwości wydania zezwolenia przed 31 października 2020 r.
2. Ocena pojazdu niezgodnego z TSI rozpoczęta po wejściu w życie ustawy a przed 31 października 2020 r.:
Nie należy rozpoczynać ocen pojazdów w procedurze pojazdu niezgodnego z TSI po wejściu w życie ustawy zmieniającej, ponieważ przepisy regulujące tę procedurę nie mogą być stosowane po 30 października 2020 r. w związku z wejściem w życie rozporządzenia 545/2018.
3. Ocena pojazdu zgodnego z TSI w toku w dniu wejścia w życie ustawy:
3.1. Pośredni certyfikat potwierdzający zgodność z przepisami krajowymi (w szczególności zgodność z siecią) został wydany.
Zezwolenie w takim przypadku nie zostanie wydane do 30 października 2020 r. Wnioskodawca powinien ponownie wystąpić do jednostki notyfikowanej, jako jednostki wyznaczonej działającej na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej i uzyskać certyfikat weryfikacji na zgodność z przepisami krajowymi zgodnie z rozporządzeniem 250/2019.
Ocena zgodności z przepisami krajowymi powinna zostać przeprowadzona na podstawie wybranego modułu z decyzji 768/2008 (zgodnie z art. 24 ust. 5 dyrektywy 2016/797), przy czym certyfikat weryfikacji z przepisami krajowymi powinien zostać wydany po 30 października 2020 r. Procedura uzyskania zezwolenia dla takiego pojazdu odbędzie się zgodnie z rozporządzeniem 545/2018 poprzez OSS.
3.2. Pośredni certyfikat potwierdzający zgodność z przepisami krajowymi nie został wydany.
Jednostka notyfikowana, działająca jako jednostka wyznaczona na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej, powinna zmienić procedurę oceny na wybrany moduł z decyzji 768/2008. Do oceny zgodności mogą zostać wykorzystane dokonane już sprawdzenia, przy czym certyfikat weryfikacji z przepisami krajowymi powinien zostać wydany po 30 października 2020 r., zgodnie z rozporządzeniem 250/2019.
W przypadku wydania pośredniego certyfikatu weryfikacji na zgodność z przepisami krajowymi między wejściem w życie ustawy zmieniającej a 31 października 2020 r., zajdzie konieczność ponowienia oceny jak w pkt 3.1., ponieważ nie będzie możliwości wydania zezwolenia przed 31 października 2020 r.
4. Ocena pojazdu rozpoczęta po wejściu w życie ustawy zmieniającej:
Do procesu oceny pojazdu kolejowego, rozpoczętej po wejściu w życie ustawy zmieniającej, należy stosować nowe przepisy, ponieważ proces oceny nie zostanie zakończony do 30 października 2020 r.
5. Ocena podsystemu instalacji stałych w toku w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej:
Proces oceny podsystemu instalacji stałych z krajowymi przepisami technicznymi, który jest już w toku w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, może zostać ukończony, na dotychczasowych zasadach, przez jednostkę notyfikowaną przez Prezesa UTK na podstawie art. 25i ustawy o transporcie kolejowym. Przy czym jeżeli dla przedmiotowej oceny ma zostać wystawiony certyfikat dopiero po 30 października 2020 r., to jednostka notyfikowana powinna wydać certyfikat WE weryfikacji zgodny z rozporządzeniem 250/2019 obejmujący zarówno kwestie przepisów krajowych jak i TSI.
Jeżeli ocenę podsystemu w zakresie krajowych przepisów technicznych przeprowadza jednostka notyfikowana w innym państwie członkowskim, to po wejściu w życie ustawy zmieniającej (zgodnie z jej art. 2), nie może ona kontynuować oceny i należy zatrudnić inną jednostkę posiadającą odpowiednie uprawnienia tj. jednostkę wyznaczoną lub jednostkę objętą przepisem art. 2 ustawy zmieniającej (notyfikowaną przez Prezesa UTK).
Po 30 października 2020 r. zezwolenia dla podsystemów instalacji stałych będą wydawane w oparciu o:
pośrednie certyfikaty, o których jest mowa w § 6 rozporządzenia ws. interoperacyjności, które zostały wydane przed 31 października 2020 r., jak i
certyfikaty WE weryfikacji spełniające wymagania rozporządzenia 250/2019, które zostały wydane po 30 października 2020 r.
6. Ocena podsystemu instalacji stałych rozpoczynana po wejściu w życie ustawy zmieniającej:
Proces oceny podsystemu instalacji stałych z krajowymi przepisami technicznymi, który rozpocznie się po wejściu w życie ustawy zmieniającej, będzie realizowany z uwzględnieniem przepisów wprowadzonych przez ustawę zmieniającą. Chodzi tutaj w szczególności o projektowany art. 25cba ustawy o transporcie kolejowym, w którym zawarte są m.in. uprawnienia jednostki wyznaczonej do odmowy wydania certyfikatu.
Po wejściu w życie ustawy zmieniającej, do dnia wyznaczenia przez Prezesa UTK, jednostka notyfikowana przez Prezesa UTK na podstawie art. 25i ustawy o transporcie kolejowym, działa jako jednostka wyznaczona na podstawie art. 2 ustawy zmieniającej.
Po 30 października 2020 r. jednostka notyfikowana w przypadku podsystemu instalacji stałych powinna wydać certyfikat WE weryfikacji zgodny z rozporządzeniem 250/2019 obejmujący zarówno kwestie przepisów krajowych jak i TSI.
Postępowania o ograniczenie wykazu parametrów podlegających sprawdzeniu prowadzone na podstawie § 13 rozporządzenia ws. interoperacyjności
Postępowania w tych sprawach zostaną umorzone wraz z wejściem w życie rozporządzenia 545/2018. Decyzje o ograniczeniu parametrów dla pojazdów, które nie uzyskały zezwolenia do 30 października 2020 r. staną się bezprzedmiotowe (nie znajdują zastosowywania w procedurach homologacji na podstawie rozporządzenia 545/2018).
Ocena lokomotyw manewrowych
Od 31 października 2020 r. lokomotywy manewrowe będą dopuszczane do eksploatacji na podstawie świadectwa, zgodnie z art. 22f ust. 13 a ustawy o transporcie kolejowym. Do oceny zgodności z mającymi zastosowanie wymaganiami technicznymi lokomotyw manewrowych będą uprawnione jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 22g ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym. Niezależenie zatem od wejścia w życie ustawy zmieniającej, dla lokomotyw manewrowych, dla których nie jest możliwe uzyskanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego niezgodnego z TSI do 31 października 2020 r., wnioskodawca powinien zlecić ocenę zgodności jednostce organizacyjnej i uzyskać certyfikat zgodności typu. Certyfikat ten będzie stanowił podstawę do uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji po 30 października 2020 r. (lokomotywa będzie mogła wówczas być eksploatowana wyłącznie na bocznicy lub w pozostałych przypadkach wymienionych w art. 22f ust. 13 ustawy o transporcie kolejowym). Oczywiście jeśli podmiot uprawniony wykonał ocenę zgodności z krajowymi przepisami technicznymi lub jej część, wyniki tych sprawdzeń mogą zostać uznane przez jednostkę organizacyjną.
