Czechy: mała kolej z wielkiej pasji

Czesi kochają kolej. Nasi południowi sąsiedzi rozumieją znaczenie tego środka transportu i traktują go z wielką atencją, o czym może świadczyć chociażby imponująca sieć lokalnych linii kolejowych, która nie uległa kompresji nawet po okresie trudnych przemian transformacji lat 90., czy doskonale funkcjonująca sieć pociągów dalekobieżnych i międzynarodowych. 

Czesi mają nie tylko sentyment, ale i szacunek dla żelaznych kół, a miłość, czy też sympatię do pociągów, wpaja się już od maleńkości. Nie bez znaczenia jest zrównoważone podejście do tego środka transportu i przekaz pokoleniowy.

Podczas gdy w Polsce często wyraża się o pociągach w sposób prześmiewczy, a w czasie wycieczek kolejkami wąskotorowymi w ironiczny sposób opowiada się najmłodszym, że jadą ciuchcią, którą kiedyś musiał dojeżdżać do pracy tata, dopóki nie kupił sobie samochodu, to w Czechach edukacja przyszłych kolejarzy i pasażerów odbywa się na zupełnie innym poziomie.

Na Morawach działają dwie wyjątkowe kolejki wąskotorowe, gdzie zarówno najmłodsi, jak i nieco starsi mogą wejść do miniaturowego świata wielkiej kolei i dać się ponieść, wyruszając w krótką, niezapomnianą podróż magiczną kolejką. Zarówno Kolej Parkowa w Brnie, jak i kolej ogrodowa w miejscowości Vracov są odwzorowaniem prawdziwych pociągów i infrastruktury z zachowaniem najdrobniejszych szczegółów. Skala zaangażowania i wkład w budowę miniaturowych kolejek budzi szacunek i pozwala zrozumieć, czym dla Czechów jest kolej. 

Kolej Parkowa w Brnie znajduje się kilka kilometrów od centrum miasta w zielonej strefie relaksacyjnej wielkiego centrum handlowo-rozrywkowego Olympia w pobliżu rzeki Svratka. Budowa kolejki rozpoczęła się w 2009 roku i po dwóch latach próbnej eksploatacji została oddana do publicznego użytku w czerwcu 2012. Przedsięwzięcie zostało w całości sfinansowane z prywatnych źródeł, bez wsparcia dotacji państwowych oraz funduszy publicznych i unijnych. 

Opiekunem kolejki jest Morawski klub Kolei Parkowej w Brnie. Kolejka kursuje po okrężnej trasie o łącznej długości 1,4 km. Posiada rozstaw szyn w splocie 127 i 184 mm, co czyni ją jednym z najwęższych tego typu systemów na świecie. Częściowo dwutorowa trasa ma skomplikowane układy torowe dla uatrakcyjnienia przejażdżki. Jest stalowy most, tory pod wiaduktem, są przejazdy w poziomie szyn z automatycznie zamykanymi zaporami, czynne semafory świetlne i kształtowe oraz słupki hektometrowe.

Obsługa kolejki, podobnie jak na funkcjonujących niegdyś w minionym systemie kolejkach pionierskich jest niepełnoletnia. Maluchy wcielają się w rolę konduktorów, dyżurnych ruchu, kasjerów, a bardziej wyrośnięta młodzież pełni zaszczytną służbę maszynisty.

Stacja bazowa, skąd wyruszają pociągi nosi nazwę „Park Olympia”. Tu warto spędzić więcej czasu na przyjrzenie się, z jakim pietyzmem zbudowano czynną makietę prawdziwej wielkiej kolei w małej skali. Pasażerowie wsiadają do wagoników z dwukrawędziowego, zadaszonego peronu. Tuż obok jest budynek dworca z kasą biletową i poczekalnią. Dalej już normalnych „ludzkich” rozmiarów bar, oferujący rzecz jasna dobre czeskie piwo. Na tyłach stacji znajdują się zakłady naprawcze, gdzie wykonywane są przeglądy taboru, a także lokomotywownia z czynną obrotnicą.

Pociągi zestawione są bardzo egzotycznego taboru. Składy prowadzą lokomotywy spalinowe, a okazjonalnie parowozy, wydające charakterystyczne dźwięki i ziejące parą. Jedna z lokomotyw to odwzorowany model wąskotorowego spalinowozu serii 705, który na co dzień można spotkać na lokalnej linii 298 Třemešná ve Slezsku – Osoblaha. Pasażerowie przewożeni są zarówno w wagonach odkrytych tzw. „letniakach”, jak i zabudowanych. Warto dodać, że lilipucia kolejka przewozi także dorosłych, dlatego wagony są zbudowane z solidnych komponentów i zaprojektowane tak, aby zmieściły się w nich osoby różnego wzrostu.

Sezon na kolejce trwa od początku maja do końca października. Pociągi wyruszają co kilka minut przez cały dzień od godziny 10:00 do 18:00, z godzinną przerwą na obiad między 12:30 a 13:30. Przejazd trwa 12 minut. Jednorazowy bilet kosztuje 50 kč, wydawane są pamiątkowe bilety tekturkowe. „Park Olympia” ma bezpłatny transport autobusem linii „OLY”, kursującym z głównego dworca kolejowego w Brnie. Do Brna można dojechać pociągami PKP Intercity z jedną przesiadką w Bohumínie, Přerovie lub Břeclaviu na pociąg kolei Czeskich ČD.

Jeszcze więcej emocji i radości z oglądania i obcowania z małym światem wielkiej kolei daje kolejka ogrodowa „Železnice 600”, znajdująca się w miejscowości Vracov na południowo-wschodnich Morawach. Jak wskazuje nazwa jest to kolejka z torem o prześwicie 600 mm, czyli znacznie szerszym od kolei parkowej w Brnie i jednocześnie stosowanym na wielu sieciach wąskotorowych na świecie, w tym w Polsce.

Budowa kolejki trwała etapami w latach 2007-2014. Na prywatnej posesji w wielkim ogrodzie ułożono 500 metrów toru tworząc jednotorową, okólną linię. Do budowy zużyto 30 ton szyn, 2000 podkładów i 90 ton kamienia. Linia jest zelektryfikowana, na całej długości trasy zamontowano napowietrzną sieć trakcyjną! Wyposażono ją również w urządzenia SRK – semafory świetlne, oraz przejazdy w poziomie szyn z automatycznie zamykanymi zaporami. Ponadto funkcjonuje system zabezpieczający „autoblock”, wykrywający zajętość toru za pomocą liczników osi.

Na trasie są dwie stacje: Vracov, skąd wyruszają i kończą bieg pociągi, oraz stacja pośrednia – Záboří. Na tej drugiej jest krzyżowanie składów z możliwością przesiadki.

W budynkach dworcowych pełnią służbę małoletni dyżurni ruchu w pełnym umundurowaniu, odprawiając pociągi zgodnie z instrukcjami, obowiązującymi na prawdziwej sieci ČD. Przy stacji Záboří zlokalizowano strefę rozrywki i rekreacji. Jest tu moc atrakcji dla dzieci i dorosłych – plac zabaw, karuzela, park z ministawem, bufet oferujący dania gorące i rzecz jasna dobre czeskie piwo.

Pojazdy kolejowe poruszające się po torach kolei ogrodowej to niewiarygodnie wierne kopie wagonów motorowych i lokomotyw używanych na sieci kolei Czeskich. Jest słynny „motorak”, czyli wagon motorowy serii 810, w czerwono-kremowym malowaniu, oraz dwusystemowa lokomotywa elektryczna serii 362, w aktualnych niebiesko-białych barwach. Motorak zabiera na swój pokład pasażerów, natomiast lokomotywa ciągnie dwa wagony, mieszczące łącznie 35 osób. Może trudno w to uwierzyć, ale zadbano nawet o takie szczegóły, jak emulator dźwięków w pojazdach, wytwarzający warkot silnika w wagonie motorowym, a w lokomotywie elektrycznej charakterystyczny odgłos sterowania silników trakcyjnych. Co więcej, w wagonach osobowych, motoraku oraz na stacjach z głośników płyną komunikaty głosowe z używanego na sieci kolei czeskich systemu informacji pasażerskiej. Cała flota pojazdów jest produkcją własną. 

Kolej ogrodowa „Železnice 600” funkcjonuje w okresie letnim od połowy maja do końca września i czynna jest tylko w co drugą niedzielę. Pociągi kursują co dziesięć minut w godzinach 14:00-18:00. Przejazd okólną trasą trwa 10 minut. Pamiątkowy, tekturkowy bilet wstępu, obejmujący podróż kolejką kosztuje 50 kč.

Do miejscowości Vracov, leżącej na linii kolejowej 340 Brno – Uherské Hradištĕ można dojechać z Brna kursującymi cyklicznie pociągami przyspieszonymi lub osobowymi w niecałe półtorej godziny. Dogodny dojazd z Polski zapewnia pociąg EIC / EC 103 „Polonia” spółki PKP Intercity. Należy dojechać do stacji Staré Mĕsto u Uherského Hradištĕ (przyj. 12:17) i przesiąść się na pociąg przyspieszony 1728 „Cimburk” (odj. 12:33), który dojedzie do miejscowości Vracov o godzinie 13:15.