Jak kolej jest konkurencyjna w stosunku do transportu indywidualnego i innych usług publicznego transportu zbiorowego? W opracowaniu przygotowanym przez Urząd Transportu Kolejowego analizie poddano 33 trasy między miastami powyżej 100 tys. mieszkańców. Dla poszczególnych tras porównany jest czas i koszt przejazdu różnymi środkami lokomocji.
Opracowanie „Konkurencyjność kolei” obejmuje przekazane przez przewoźników dane za rok 2020, a oferta przewozowa została zaktualizowana wg stanu na luty 2022 r.
– Przygotowany przez Urząd Transportu Kolejowego raport przybliża sytuację na rynku kolejowym, wyróżniając relacje, gdzie oferta handlowa certyfikowanych przewoźników kolejowych spełnia oczekiwania pasażerów, ale również te, które – ze względu na wieloletnie zaniedbania lub inne ograniczenia organizacyjne – nie pozwalają na wykreowanie popytu na codzienne oraz okazjonalne podróże koleją – stwierdza dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
W 2020 r. największą liczbę pasażerów przewieziono w relacji Warszawa – Łódź. Komunikacja kolejowa pomiędzy tymi dwoma miastami od lat odnotowuje bardzo dobre wyniki przewozowe, na co wpływ ma zarówno wielkość obu miast, jak również dostępność komunikacyjna. Transport kolejowy jest bardzo chętnie wybierany przez mieszkańców Łodzi ze względu na atrakcyjny czas przejazdu oraz stabilną ofertę przewozową. Na tej trasie przeważają pasażerowie podróżujący na podstawie biletów okresowych.
Ponad milion pasażerów przewieziono w 2020 r. również w bezpośredniej relacji Warszawa – Kraków. Pomiędzy Warszawą a Krakowem przewagę konkurencyjną kolei buduje zapotrzebowanie ze strony klientów biznesowych oraz studentów. PKP Intercity nie oferuje pasażerom liniowych biletów okresowych na trasy dłuższe niż 240 km, dlatego większość podróży na tym odcinku realizowana jest na podstawie biletów jednorazowych. Pozostały 0,1% podróży realizowany jest na podstawie biletów weekendowych lub InterRail. Aż siedem spośród dziesięciu najpopularniejszych relacji w kraju obejmuje Warszawę, dlatego by przedstawić szersze spektrum popularności połączeń kolejowych, warto wyróżnić również relacje pomijające stolicę kraju, a stanowiące istotny wkład w funkcjonowanie krajowego systemu transportu kolejowego.
Wśród dziesięciu najpopularniejszych relacji w kraju z wyłączeniem podróży z/do stolicy, warto wyróżnić połączenia z Wrocławia oraz Katowic, służące zarówno codziennym podróżom lokalnej społeczności, jak również przewozom międzywojewódzkim w celach biznesowych oraz turystycznych.
Wartym odnotowania są także wyniki przewozowe osiągane w relacji bezpośredniej Bydgoszcz – Toruń, gdzie od prawie 14 lat obowiązuje wspólna oferta taryfowa pomiędzy transportem kolejowym, a publicznym transportem drogowym.
Dla celów analizy efektywności przewozów kolejowych uruchamianych w bezpośrednich relacjach wprowadzono wskaźnik relacyjny wykorzystania kolei. Wartość wskaźnika to iloraz liczby pasażerów podróżujących w ciągu roku na danym odcinku (tam i z powrotem) oraz sumy liczby
mieszkańców obu miast. Na podstawie danych o liczbie podróżnych oraz wielkości populacji możliwe jest określenie wskaźnika dla każdej wyszczególnionej relacji. Wskaźnik pozwala porównać ze sobą potencjał relacji, wskazać różnice oraz potencjalne szanse na rozwój przewozów kolejowych w danej relacji.
Najwyższy wskaźnik wykorzystania kolei osiągnięto w relacji Katowice – Tychy. Średnio na jednego mieszkańca obu miast przypadają prawie dwie podróże w 2020 r. zrealizowane na tym odcinku. Wpływ na wysokie zainteresowanie ze strony pasażerów ma wspólna oferta przewozowa pomiędzy koleją a publicznym transportem zbiorowym w ramach Zarządu Transportu Metropolitalnego. Na wysokie znaczenie tego połączenia dla lokalnej gospodarki wpłynęły także liczne inwestycje infrastrukturalne w Tychach, takie jak budowa parkingów Park&Ride, nowoczesnego węzła przesiadkowego przy stacji Tychy oraz budowa nowych przystanków osobowych bliżej centralnej części miasta na linii kolejowej nr 179, co przybliżyło mieszkańców do oferty kolei.
Wysoki wskaźnik wykorzystania kolei odnotowano również w relacji Bydgoszcz – Toruń. Przeciętny mieszkaniec obu miast średnio niemal trzy razy w 2020 r. pokonywał odcinek Bydgoszcz – Toruń pociągiem. Za sprawą szerokiej oferty handlowej, uwzględniającej również podróż środkami publicznego transportu zbiorowego w obu miastach, oraz stabilnego regularnego rozkładu jazdy pociągów, transport kolejowy stał się realną alternatywą dla transportu indywidualnego. Jakość oferty przewozowej odzwierciedla popyt pasażerów.
Wysoki wskaźnik wykorzystania kolei odnotowują liczne połączenia wojewódzkie, na co wpływ ma charakterystyka realizowanych przewozów. W przypadku połączeń lokalnych przeważają codzienne podróże do pracy oraz szkoły. Zdecydowanie rzadziej w ten sposób podróżują osoby na dłuższym dystansie.
Jedyne relacje międzywojewódzkie charakteryzujące się wysokim wskaźnikiem wykorzystania kolei to Wrocław – Opole oraz Łódź – Warszawa. Miasta te są od siebie zależne gospodarczo. Dostęp mniejszych miast do kolei ułatwia dostęp do miejsc nauki, kultury, sztuki czy handlu.
