Weszła w życie ustawa „Kolej Plus”, która została przyjęta na początku tego roku. Nowe regulacje, które opracowano jeszcze przed epidemią koronawirusa, mają docelowo poprawić komunikację kolejową w regionach, a także przywrócić do użytku nieczynne linie i zapobiec likwidowaniu infrastruktury kolejowej. Nowelizacja przepisów wprowadza też szereg zmian dla operatorów infrastruktury usługowej i zarządców infrastruktury kolejowej.
Zmiany przepisów mają powstrzymać degradację infrastruktury kolejowej na poziomie lokalnym i regionalnym. Jednym z głównych zamysłów jest przywrócenie do ponownego użytku terenów kolejowych, które są niewykorzystywane. Możliwe jest też przekazywanie linii kolejowych do nieodpłatnego korzystania przez samorządy. Nowe przepisy pozwalają na realizację przewozów kolejowych na styku województw na odległość 30 km poza granicę województwa. Dotychczas przewozy takie były możliwe tylko do najbliższej stacji za granicą województwa. Wprowadzone zostały zmiany dotyczące przygotowania i realizacji inwestycji kolejowych. Został uproszczony system udzielania gwarancji finansowych umożliwiających rozpoczęcie procedur przetargowych, wprowadzono również nowe źródła finansowania, przygotowania i realizacji inwestycji kolejowych, w tym środki uzyskane z emisji skarbowych papierów wartościowych.
Zmiany dotyczą także funkcjonowania operatorów infrastruktury usługowej i zarządców infrastruktury kolejowej.
OPERATOR OBIEKTU INFRASTRUKTURY USŁUGOWEJ
Wprowadzone zmiany wpłyną na zasady udostępniania obiektów infrastruktury usługowej (OIU). Operatorzy powinni przede wszystkim zwrócić uwagę na:
Zmianę definicji stacji pasażerskiej wskazanej w art. 4 pkt 53 ustawy o transporcie kolejowym. Zgodnie z tym stacja pasażerska to obiekt infrastruktury usługowej obejmujący dworzec kolejowy wraz z infrastrukturą umożliwiającą pasażerom dostęp do peronu, pieszo lub pojazdem, z drogi publicznej lub dworca kolejowego. Nowa definicja nie obejmuje peronów.
Zmianę definicji terminala towarowego wskazanej w art. 4 pkt 36c ustawy o transporcie kolejowym. W nowym brzmieniu za terminal towarowy uznaje się obiekt budowlany lub zespół obiektów budowlanych obejmujący drogę kolejową, umożliwiający załadunek lub rozładunek wagonów lub integrację różnych rodzajów transportu w zakresie przewozów towarów. Oznacza to, że nowa definicja terminala nie obejmuje urządzeń ładunkowych.
Zmianę w art. 36j ustawy o transporcie kolejowym, która polega na dookreśleniu przez prawodawcę czym jest powierzchnia przeznaczona do obsługi podróżnych. Należy do niej zakwalifikować powierzchnie przed kasami, poczekalnie, a także powierzchnie stanowiące dostęp do peronów z drogi publicznej lub dworca kolejowego.
Nowe brzmienie art. 36e ust. 2 wprowadza uproszczenia zasad kalkulacji opłat za dostęp do obiektu infrastruktury usługowej lub świadczonych usług. Ponadto uchylono art. 36e ust. 3, który wyłączał możliwość pobierania opłat za dostęp do OIU w przypadku udostępniania infrastruktury portowej.
ZARZĄDCA INFRASTRUKTURY KOLEJOWEJ
Nowelizacja ustawy wpłynie również na prawa i obowiązki zarządców infrastruktury kolejowej. Najważniejsze zmiany to:
Zmiana procedury likwidacji infrastruktury kolejowej określonej w art. 38 ba. Zgodnie z nią ustawowej procedurze podlega również bocznica kolejowa. Zgodnie z nowymi przepisami procedura likwidacji rozpoczyna się od dokonania analizy możliwości zmniejszenia kosztów oraz zwiększenia przychodów z zarządzanej infrastruktury kolejowej. Zmieniono również przesłanki mogące wstrzymać planowaną likwidację, wskazując, że procedura może zostać wstrzymana gdy właściwa jednostka samorządu terytorialnego lub wskazany przez nią zarządca zawrze umowę o nieodpłatne przejęcie linii kolejowej lub odcinka linii kolejowej w zarządzanie w celu ich dalszej eksploatacji. Drugą możliwością wstrzymania procedury jest zapewnienie dofinansowania przez ministra właściwego do spraw transportu. Po nowelizacji minister właściwy do spraw transportu, będzie każdorazowo wydawał decyzję o zgodzie na likwidację danej drogi kolejowej. Zarządca będzie mógł wystąpić o taką zgodę po upływie 3 miesięcy od rozpoczęcia procedury. W przypadku linii kolejowych o znaczeniu państwowym decyzja ministra właściwego do spraw transportu jest wydawana po uprzednim usunięciu linii kolejowej lub odcinka linii kolejowej z wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym.
Zmiana w art. 66 ust 1. pkt 2, która dotyczy powyższej procedury likwidacyjnej. Zgodnie z nowymi przepisami karze pieniężnej podlega zarządca, który bez zachowania procedury określonej w art. 38ba w tym otrzymania zgody ministra właściwego ds. transportu dokonał likwidacji linii kolejowej (w tym jedynie jej odcinka), bocznicy kolejowej lub jej odcinka.
W związku z wyłączeniem peronów z definicji stacji pasażerskiej dodano art. 36la. w którym wskazano, że w odniesieniu do peronów stosuje się przepisy o ich nieodpłatnym udostępnianiu podróżnym oraz o obowiązku określenia ich nazwy przez zarządcę odpowiedniej linii kolejowej. Perony zostają zatem zakwalifikowane jako infrastruktura kolejowa, a opłata za korzystanie z peronów może być pobierana w ramach opłaty za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej.
Warto również zwrócić uwagę na nową kompetencję Prezesa UTK, który na wniosek lub z urzędu, w drodze postanowienia, w niezbędnym zakresie może ograniczyć prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy, jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie przepisów odrębnych.
Ustawa weszła w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, tj. w dniu 17 kwietnia 2020 r., z wyjątkiem art. 5 (zmiany w ustawie z dnia 16 grudnia 2005 r. o Funduszu Kolejowym), który wchodzi w życie 1 stycznia 2021 r.
