Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym. Celem ustawy jest częściowe wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/798 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie bezpieczeństwa kolei, wchodzących w skład tzw. części technicznej czwartego pakietu kolejowego.
Podstawowe zmiany wprowadzone w ustawie dotyczą dokumentów z zakresu bezpieczeństwa, wydawanych przewoźnikom kolejowym umożliwiających im dostęp do infrastruktury kolejowej po spełnieniu określonych warunków. W miejsce dotychczasowych certyfikatów bezpieczeństwa w dwóch częściach – A i B – wydawanych przez tzw. krajowe organy ds. bezpieczeństwa, wprowadzany jest jednolity certyfikat bezpieczeństwa wydawany przez Agencję Kolejową Unii Europejskiej lub krajowe organy ds. bezpieczeństwa. Wybór organu wydającego certyfikat jest zależny od obszaru prowadzenia działalności – jeżeli obejmuje on co najmniej dwa państwa członkowskie UE, wniosek składa się do Agencji, zaś w przypadku podmiotów działających w obrębie jednego kraju przewoźnik będzie miał możliwość wyboru i złożenia wniosku do Agencji lub właściwego krajowego organu ds. bezpieczeństwa.
Ustawa tworzy także warunki do stosowania przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, szczegółowych procedur dotyczących wydawania jednolitych certyfikatów bezpieczeństwa, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2018/763. Agencja Kolejowa UE dla obsługi wniosków o wydanie jednolitych certyfikatów bezpieczeństwa tworzy tzw. punkt kompleksowej obsługi czyli dedykowany system informatyczny. Prezes UTK będzie obsługiwał punkt kompleksowej obsługi – w tym systemie będzie opiniował wnioski składane do Agencji, a także samodzielnie prowadził te sprawy, w których wnioskodawca występuje bezpośrednio do Prezesa UTK. Ponadto ustawa modyfikuje wymagania dotyczące systemów zarządzania bezpieczeństwem, tworzonych przez przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury. Dodatkowo ustawa rozszerza zakres certyfikacji tzw. podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie pojazdów kolejowych (ECM), zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/779, a także modyfikuje zasady uzyskiwania autoryzacji bezpieczeństwa zarządców infrastruktury i świadectw bezpieczeństwa dla użytkowników bocznic kolejowych.
Ustawa dostosowuje katalog zadań Prezesa UTK w zakresie nadzoru nad podmiotami sektora kolejowego, których działalność ma wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego i bezpieczeństwo eksploatacji kolei, do postanowień dyrektywy 2016/798. Poszerzony został również zakres zadań Prezesa UTK w zakresie spójności systemu kolejowego, w tym nadzoru nad rozwiązaniami technicznymi, które mają wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego i bezpieczeństwo systemu kolei.
Uzupełniono przepisy w zakresie kompetencji Prezesa UTK dotyczących rejestracji pojazdu kolejowego, jak również przesłanki wpisania pojazdu kolejowego do europejskiego rejestru pojazdów kolejowych, zastępując dotychczas funkcjonujące „zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji” brzmieniem „zezwolenie na wprowadzenie do obrotu”, zgodnie z postanowieniami dyrektywy 2016/797.
Wprowadzono przepisy regulujące kwestie współpracy w celu wypracowania przez Prezesa UTK i Agencję Kolejową UE wspólnego stanowiska w ramach postępowania prowadzonego przez Agencję w sprawie wniosku o dopuszczenie pojazdu do obrotu. Wprowadzone rozwiązanie jest zgodne z dyrektywą 2016/797 i obejmuje przypadek, gdy Agencja nie zgadza się z oceną Prezesa UTK w zakresie kompletności i spójności przesłanej dokumentacji. Do procedury tej mogą zostać włączeni również zarządca, przewoźnik kolejowy, dysponent, producent, wykonawca modernizacji albo importer. Przewidując sytuację, w której mogłoby nie dojść do porozumienia między Prezesem UTK a Agencją w zakresie wypracowania wspólnego stanowiska, umożliwiono Agencji samodzielne podjęcie decyzji o wprowadzeniu pojazdu kolejowego do obrotu. Przepis ten jednak nie będzie miał zastosowania w przypadku złożenia odwołania przez Prezesa UTK do arbitrażu Radzie Odwoławczej.
W ustawie wprowadzono również regulację, która obliguje krajowy organ dochodzeniowy czyli Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych do podjęcia decyzji dotyczącej rozpoczęcia postępowania w sprawie wypadków i incydentów nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania zgłoszenia dokonanego przez zarządcę, przewoźnika lub użytkownika bocznicy kolejowej o poważnym wypadku, wypadków lub o incydencie kolejowym.
Ustawa zasadniczo wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. W odniesieniu jednakże do zmian dotyczących wymagań w zakresie świadectw sprawności technicznej termin wejścia w życie został określony na dzień 16 czerwca 2022 r. natomiast z dniem 16 czerwca 2021 r. wejdą w życie przepisy wprowadzające zmiany związane z zastąpieniem krajowego rejestru pojazdów kolejowych (NVR) przez europejski rejestr pojazdów kolejowych (EVR).
