Rok 2022 był szczególny dla polskiej kolei, zdominowany był szeroko zakrojonymi działaniami wywołanym kryzysem migracyjnym na granicy Polski z Białorusią, gdzie Straż Ochrony Kolei wspomagała Straż Graniczną w obronie polskich granic RP. Równie mocno z pełnym oddaniem funkcjonariusze SOK zaangażowali się w zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom Ukrainy, którzy masowo przemieszczali się środkami komunikacji kolejowej po wybuchu konfliktu wojennego wywołanego agresją Rosji na terytorium Ukrainy. Funkcjonariusze SOK dysponując sprzętem najnowszej generacji niejednokrotnie udowodnili swój profesjonalizm i skuteczność w działaniu na wielu płaszczyznach bezpieczeństwa publicznego na obszarze kolejowym.
Miniony rok dla Straży Ochrony Kolei był wyjątkowy nie tylko z uwagi na skalę kryzysu migracyjnego na granicy z Białorusią i konflikt zbrojny na Ukrainie, ale także wyjątkowy ze względu na przystąpienie SOK do RAILPOL – Europejskiej Organizacji zrzeszającej policje kolejowe krajów Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady oraz podpisane porozumienie o współpracy pomiędzy Strażą Ochrony Kolei, a Inspekcją Transportu Drogowego przez Głównego Inspektora ITD – dr. inż. Alvina Gajadhura oraz Komendanta Głównego SOK dr. inż. Józefa Hałyka. Należy również wspomnieć o nawiązaniu stałej współpracy SOK ze Służbą Ochrony Państwa i Służbą Kontrwywiadu Wojskowego i o tym, iż po raz pierwszy w historii funkcjonariusze GOI SOK z Gdańska rywalizowali z najlepszymi jednostkami służb specjalnych w największych zawodach taktyczno-medycznych ,,Paramedyk 2022’’.
Każdego dnia w całym kraju blisko 3 tyś. funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei dbało o bezpieczeństwo podróżnych, patrolując dworce, stacje, przystanki osobowe i pociągi pasażerskie oraz szlaki kolejowe. Ich działania przynoszą realne efekty, przykładem może być chociażby głośna akcja funkcjonariuszy Wydziału do spraw bezpieczeństwa i obronności Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei, policjantów Centralnego Biura Śledczego Policji z Zarządu w Warszawie i prokuratorów Podkarpackiego Wydziału Zamiejscowego Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji, która doprowadziła do zatrzymania łącznie 24 członków grupy przestępczej okradającej podróżnych w pociągach, sprawa jest rozwojowa po dzień dzisiejszy.
Ponadto bardzo ścisła współpraca pomiędzy Wydziałem ds. bezpieczeństwa i obronności Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei, a Biurem Kryminalnym Komendy Głównej Policji doprowadziła do wytypowania sprawców, którzy dokonywali nagminnych kradzieży sieci trakcyjnej. W efekcie prowadzonych działań operacyjnych w dniu 28 sierpnia 2022 roku, na linii 311 Jelenia Góra – Granica Państwa (Jakuszyce), funkcjonariusze SOK wspólnie z Policją zatrzymali Jarosława K., który przyznał się do dokonania kilkunastu kradzieży o łącznej wartości 130 000 zł. Rezultatem dalszych czynności prowadzonych w sprawie było zatrzymanie drugiego sprawcy kradzieży Kamila O. Sąd wobec sprawców zastosował tymczasowe aresztowanie na okres 3 miesięcy. Skuteczne działania prowadzone przez funkcjonariuszy SOK wymierzone w grupy trudniące się kradzieżą sieci trakcyjnej doprowadziły do widocznego spadku ilości tego typu zdarzeń na terenie całego kraju.
Nie sposób nie wspomnieć o bohaterskiej akcji funkcjonariuszy z grupy operacyjno-interwencyjnej z Komendy Regionalnej Straży Ochrony Kolei w Przemyślu, którzy w trakcie prowadzonych działań, na szlaku Munina – Przemyśl Główny, zauważyli jak z domu w miejscowości Munina wydobywa się ogień. Funkcjonariusze SOK w pierwszej kolejności powiadomili Państwową Straż Pożarną, a następnie niezwłocznie ruszyli z pomocą. Wchodząc do wnętrza budynku w kłębach dymu zastali, na schodach półpiętra zapłakane kilkuletnie dziecko, w trakcie dalszych poszukiwań w piwnicy zauważyli starszego, przerażonego mężczyznę. Funkcjonariusze natychmiast podjęli działania ewakuując dwie osoby z palącego się budynku. Następnie udzielili niezbędnej pomocy 75-letniemu mężczyźnie i jego 5-letniej wnuczce, oczekując na przyjazd służb ratunkowych. Uratowane osoby zostały przekazane Zespołowi Pogotowia Ratunkowego, a Państwowa Straż Pożarna ugasiła pożar. Natychmiastowa pomoc funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei, zapobiegła tragedii.
W okresie 12 miesięcy 2022 roku w porównaniu do analogicznego okresu 2021 roku odnotowano 7380 zdarzeń na obszarze kolejowym. To wzrost ogólnej liczby przestępstw i wykroczeń o 4,77 % przy jednoczesnym utrzymaniu wykrywalności, który w okresie 12 miesięcy 2021 i 2022 roku wynosił ponad 25%. Wzrost liczby kradzieży i dewastacji elementów i urządzeń związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego o 3,4%. Spada natomiast liczba zdarzeń związanych z kradzieżami na szkodę podróżnych o 27,7%. W ubiegłym roku udało się ująć 2 380 sprawców przestępstw, kradzieży, dewastacji mienia i wybryków chuligańskich oraz odzyskać mienie kolejowe o łącznej wartości 23 330 zł. Funkcjonariusze SOK wylegitymowali blisko 12 tyś. osób przebywających na obszarze kolejowym, pouczyli ponad 20 tyś. osób,, które nie przestrzegały przepisów porządkowych obowiązujących na terenie PKP. Nałożono ponad 27 tyś. mandatów karnych na kwotę 2 732 620 zł. By przeciwdziałać kradzieżom infrastruktury kolejowej kontrolowane były punkty skupu złomu i metali kolorowych. W ubiegłym roku SOK przeprowadził ponad 15 tyś. takich kontroli.
Zarejestrowany w okresie 12 miesięcy wzrost liczby zdarzeń, w porównaniu do analogicznego okresu roku 2021 roku związany był między innymi z czynnikami wynikającymi z następstw wprowadzenia obostrzeń i ograniczeń w związku z Covid-19, delegowaniem funkcjonariuszy SOK z terenu całego kraju do działań na terenie Komendy Regionalnej Straży Ochrony Kolei w Białymstoku, w związku z koniecznością zabezpieczenia obszaru kolejowego przy granicy z Białorusią ze względu na kryzys migracyjny oraz oddelegowaniem funkcjonariuszy SOK z całej Polski do działań na terenie Komendy Regionalnej Straży Ochrony Kolei w Lublinie i Przemyślu celem zabezpieczenia obszaru kolejowego przy granicy z Ukrainą podczas przemieszczania się pociągami obywateli Ukrainy na terytorium RP.
Straż Ochrony Kolei prowadzi skuteczne działania realizowane na szlakach, przejazdach kolejowo-drogowych oraz w rejonie dzikich przejść. Funkcjonariusze SOK biorą czynny udział w kampanii społecznej ,,BEZPIECZNY PRZEJAZD – Szlaban na ryzyko’’ oraz ,,Bezpieczne Piątki’’ i ,,Dzikie Przejścia’’. Tylko w ubiegłym roku na terenie całego kraju objętych takimi działaniami było blisko 32, 5 tyś. przejazdów kolejowych oraz 50,5 tyś. dzikich przejść. Prowadzone były również ogólnopolskie, wzmożone działania na najbardziej zagrożonych szlakach kolejowych pod kryptonimem ,,Infrastruktura’’ i ,,Bezpieczne Tory’’, gdzie blisko 20 tyś. patroli SOK wzięło udział w tych działaniach, podejmując ponad 7 tyś. interwencji w stosunku do pracowników wykonujących czynności na torach i osób postronnych przebywających na obszarze kolejowym. W 2022 roku przeprowadzono 189 830 patroli szlaków kolejowych, 272 002 patroli stacji osobowych i towarowych, 47 394 patroli pociągów pasażerskich oraz sprawdzono 1 044 884 przesyłek wagonowych, w tym TWR i TN. Funkcjonariusze SOK przeprowadzili blisko 6,5 tyś. prewencyjnych kontroli pracowników kolejowych podczas wykonywania obowiązków służbowych, związanych z bezpośrednio z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego. Kontrole prowadzone były pod kątem obecności alkoholu w organizmie oraz innych środków odurzających.
Straż Ochrony Kolei prowadziła również zintensyfikowane działania na obszarze kolejowym przy granicy Polski z Białorusią. Funkcjonariusze SOK, oprócz wykonywania podstawowych zadań w zakresie ochrony życia i zdrowia ludzi oraz mienia, jak również kontroli przestrzegania przepisów porządkowych na obszarze kolejowym wykazali bardzo duże zaangażowanie w zabezpieczenie nienaruszalności wschodniej granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Realizując zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa na obszarach kolejowych w czasie trwającego kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej, Straż Ochrony Kolei zintensyfikowała współpracę ze Strażą Graniczną oraz Wojskiem Polskim, w celu przeciwdziałania zjawisku nielegalnej migracji. Szczegółowe zasady współpracy zostały wypracowane w trakcie spotkań roboczych pomiędzy przedstawicielami właściwych terytorialnie jednostek SOK, SG i WP. W okresie 12 miesięcy 2022 roku funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei na terenie całego kraju ujęli 213 osób nieposiadających dokumentów zezwalających na pobyt na terytorium RP, z czego tylko na obszarze przygranicznym ujawnili i ujęli 195 osób, które próbowały przedostać się nielegalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Już w pierwszych dniach wojny na Ukrainie w działania ochronne, zabezpieczające i pomocowe zaangażowanych zostało tysiące funkcjonariuszy SOK z województwa lubelskiego i podkarpackiego oraz oddelegowanych z całego kraju. W tym czasie działania SOK obejmowały m.in. zabezpieczenie stacji, dworców kolejowych, a także punktów recepcyjnych i informacyjnych usytuowanych na terenie kolejowym przy granicy z Ukrainą oraz na terenie całego kraju. Funkcjonariusze SOK dbali o bezpieczeństwo i porządek na terenie stacji Przemyśl i Medyka w obszarze kolejowego przejścia granicznego Medyka – Mostiska, Chełm i Dorohusk w rejonie przejścia kolejowego Dorohusk – Jagodin, oraz Krościenko w rejonie przejścia kolejowego Uherce – Stazhava, a także stacji Hrubieszów. Realizowali liczne konwoje obywateli Ukrainy, którzy przewożeni byli w pociągami w głąb naszego kraju. W ramach działań funkcjonariusze patrolowali i monitorowali sytuację kolejowych przejść granicznych z Ukrainą. Zabezpieczali na stacjach i przystankach pociągi międzynarodowe rejsowe i dodatkowe przewożące uchodźców z Ukrainy do Polski. Prowadzony był również stały nadzór nad przejazdami pociągów specjalnych przewożących Towary Wysokiego Ryzyka (TWR) i Towarów Niebezpiecznych (TN). Funkcjonariusze SOK zabezpieczyli na stacjach kolejowych blisko 4 700 pociągów międzynarodowych i specjalnych przewożących ponad 1, 6 mln uchodźców z Ukrainy na teren Polski oraz 7600 pociągów rejsowych i dodatkowych przewożących w głąb kraju blisko 2 mln obywateli Ukrainy.
Wszystkie te zadania realizowane były w ścisłej współpracy ze Strażą Graniczną, Policją, Wojskami Obrony Terytorialnej, Strażą Miejską. Należy również wspomnieć o nawiązaniu stałej współpracy Straży Ochrony Kolei ze Służbą Ochrony Państwa i Służbą Kontrwywiadu Wojskowego. Funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei wspierają funkcjonariuszy SOP w zapewnieniu ochrony osób VIP przemieszczających się pociągami międzynarodowymi oraz specjalnymi, poprzez zabezpieczenie, działania ochronne, analizę potencjalnego zagrożenia oraz konwojowanie. Natomiast wspieranie SKW polega na wspólnym konwojowaniu transportów wojskowych na Ukrainę.
Można śmiało powiedzieć, że gwarancją bezpieczeństwa byli dobrze wyszkoleni funkcjonariusze, znajdujący się w szeregach naszej formacji. Wykształcenie, znajomość języków obcych, a także umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji w sytuacjach zagrożenia – są to niezbędne predyspozycje funkcjonariusza SOK. W codziennej służbie funkcjonariuszy SOK wspierają nowoczesne rozwiązania technologiczne. W celu zminimalizowania zagrożeń w porze nocnej formacja korzysta z lornetek termowizyjnych, noktowizorów i fotopułapek. Patrole SOK wyposażone są w nowoczesny sprzęt, a także w broń najnowszej generacji, paralizatory oraz specjalnie przeszkolone psy patrolowo-obronne, które są szkolone przez profesjonalnych trenerów we własnym Ośrodku Szkolenia Zawodowego oraz Hodowli i Tresury Psów Służbowych. Efektywną mobilność zapewniają nowoczesne samochody terenowe, dzięki którym funkcjonariusze mogą szybko poruszać się po trudnym i specyficznym terenie kolejowym.
Rozwój służby odbywa się poprzez ciągłe szkolenia i doskonalenie zawodowe, podnoszące kwalifikacje funkcjonariuszy SOK. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Ośrodek Szkolenia Zawodowego SOK w Zbąszyniu wraz z filią w Przemyślu. W 2022 roku Komenda Główna SOK zorganizowała łącznie 15 kursów tj. specjalistyczny służby dyżurnej, kadry kierowniczej, tresury psa służbowego, pozoranta, imprez masowych czy wyszkolenia strzeleckiego. Trzymiesięczne szkolenie przygotowawcze na strażnika SOK odbyło blisko 200 adeptów, którzy w 2022 roku rozpoczęli służbę w Straży Ochrony Kolei. Każdy z ponad 3000 funkcjonariuszy SOK podnosi stale swoje kwalifikacje zawodowe biorąc udział w szkoleniach średnio 3-4 razy w ciągu roku.
Rola i zadania jakie wykonuje Straż Ochrony Kolei w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarach kolejowych, dworcach i w pociągach jest istotna. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w sporządzonych statystykach wydarzeń, jak i w świadomości osób korzystających z usług kolei. Funkcjonariusze SOK realizują ustawowe zadania, służąc społeczeństwu dniem i nocą, często w niełatwych warunkach, a niekiedy narażając własne zdrowie i życie. Dzięki funkcjonariuszom SOK wszyscy Polacy mogą czuć się bezpiecznie w podróży, a przedsiębiorcy mają gwarancję, że przewożone koleją towary bez przeszkód dotrą do celu.
